محیط زیست و مدیریت ترانسپورت شهری
نویسنده انجینر وکیل احمد بارک (کارشناس امور محیط زیستی)
چی نوع هوا را باید تنفس کرد؟ چطوراز امراض خود را نجات داد؟ و به کدام روش راه صحتمندی را جستجو کرد؟! این همه تشویش ها و نگرانی ها از پیشرفت جامعه و استفاده از وسایل جدید است که هر یک شان در تخریب ایکو سیستم طبعیت دست بلندی دارد و ما هر روز امراض جدید و مرگ و میر های عجیبی را شاهد هستیم. برای نیل به صحت بشری و کاهش امراض و خطرات سلامت جامعه، ضرورت به حفاظت و حمايت از محیط زیست با وضع و تطبیق قوانين و مقررات خاص است که متأسفانه تا کنون در این راستا در سطح جهانی کدام عملکرد دقیق دیده نشده است و هرچند می خواهند در کاهش تخریب محیط زیست خدماتی انجام دهند و به دیگران توصیه کنند تا حامی محیط زیست باشند.
از همین سبب چگونگی حفظ محیط زیست یکی از اصلی‌ترین و مهمترین نگرانی ها و تشویش های جوامع نوین بشری در چند دهه گذشته تاکنون بوده است. محیط زیست و ضرورت حفاظت و حمایت از آن ئر شرایط کنونی که تغیر اقلیم یک چالش عمده بشمار می رود، دارای اهمیت خاصی پیدا کرده است، تا جایی که این امر، جامعة انسانی را واداشته است تا با وضع قوانین و مقررات خاص، حقوق محیط زیست را تدوین نمایند؛ اما با این وجود، هنوز هم بشر نتوانسته پیامدهای آسیب رساننده و مخرب خود را در محیط زیست کنترول نماید و جهان همواره با روند تخریب و آلودگی روز‌افزون محیطی رو‌به‌رو است. بخش مهمی از آلوده کننده گان متعلق به موتر ها و حوادث ترافیکی به خصوص در کشورمان است که آلودگی هوا ناشی از سوخت فسیلی یا مواد عضوی موتر ها در وضعیت بحرانی و خطرناکی برای شهر های بزرگ کشور منجمله کابل محسوب می شود و این نیاز به تغییر الگو و فرهنگ استفاده از ترانسپورت شهری دارد. لذا راه‌های زمینی به عنوان زیرساخت‌های جوامع بشری به طور وسیعی در همه مناطق باید توسعه داد؛ زیرا وظیفه نخستین راه‌ها، آسان‌سازی ترانسپورت در مناطق مختلف است. اما متأسفانه همین ابزار باعث ایجاد ارتباط بین گسترش ترانسپورت، حوادث جاده ای و چهره‌ای مخرب برای محیط زیست گردیده است.
عوامل دیگری که آلودگی محیط زیستی شهری نقش داشته، سوخت مواد عضوی یا فیسلی وسایل (تیل هابی کیفیت)، ازدیاد موتر های فرسوده و استهلاک شده در شهر ها، جاده های کم عرض و غیر معیاری، نبود تعیین مسیر ها با تعداد معین موتر های رفت و آمد کننده به تناسب تراکم نفوس و توانمندی قیر سرک ها نظر به تناژ موتر ها، کمبود ملی بس ها ویا ترانسپورت عمومی خصوصی شهری ( سرویس های کلان و مدل بالا)، عدم پارکینگ های میعاری در نقاط مزدحم شهری و عدم صرفه جوی در خریداری موتر های خورد و تیز رفتار ، می باشد. بنابراين كاهش آلودگی محیط زیستی و تنزیل حوادث ترافیک يكي از هدف هاي عمده زير بنايي در ترانسپورت شهری، براي افزايش و بهبود كيفيت محيط زيست به شمار مي رود. آلودگي هوا به طرق گوناگوني مي‌تواند آثار زيانبار طولانی و كوتاه مدتي بر سلامت انسان ها بگذارد. تاثير آلودگي هوا بر افراد مختلف متفاوت است. آسيب پذيري برخي افراد در برابر آلودگي هوا بسيار بيشتر از سايران است. كودكان كم سن و سالمندان بيشتر از ديگران از آلودگي هوا آسيب مي‌بينند. کاربن مونو اکساید، اکسایدسفلر، اکساید نایتروجن، کاربوهایدریت ها و ذرات معلق آلوده کننده هايي هستند كه وجود آنها در هوا و تنفس و فرستادن شان به درون شش ها افراد، موجب بروز انواع امراض جهاز تنفس، نفس تنگی، سرطان شش، كندی ذهني و عقب ماندگي كودكان، امراض قلب و عروق، سرگيجه، عصبانيت، پرخاشگري، اختلال در ديد دریوران و ایجاد مشکلات در رسيدگي آکسیجن كافي به انساج بدن در كوتاه مدت مي شود . در نتيجه كاهش عوامل آلوده کننده هوا اساس پروگرام جلوگیری در كاهش حوادث ترافیکی و اثرات اضرار آن بر سلامت بدن و روان انسان هادارد؛ در اين ميان نقش ترانسپورت و انسجام ترافیکی بسيار مؤثر مي باشد. بنابراين اولین گام جلوگیری از آلودگي هوا ناشي از ترانسپورت و انسجام ترافیکی از طريق ادارة حفاظت محیط زیست می باشد. دومين گام، ارزيابي و بررسي حد مجاز آلودگي هوا مي باشد و گام سوم تنظيم قوانين و مقررات متناسب با وضعيت موجود براي موتر های دودزا، موتر های غیر قانونی (بخصوص دست راست) و استهلاک شده و آلوده ساز و اعمال مقررات و محدوديت هايي براي ميزان انتشار این وسایل مي باشد. ئذ تیم در این زمینه لازم است تا با پلان گذاری مناسب، تعلیمات همگاني، توسعة ترانسپورت همگاني، فرهنگ سازي زيست محيطي و افزايش آگاهي عامه جامعه و كاهش حوادث ترافیکی گام هاي موثري براي حفاظت از محيط زيست و كاهش آلودگي هاي ترانسپورت و بروز حوادث ترافیکی ناشي از آن جهت افزايش رفاه جامعه بشري برداشت؛ برای تحکیم پایداری حفاظت محیط زیست، نظر به نیاز روز افزون جامعه توجه به مدیریت ترانسپورت شهری را باید جدی گرفت؛ زیرا ایجاد و تحکیم یک مدیریت سالم و پایدار درترانسپورت شهری و راهکارهای آن نظر به تقاضا نفوس در حال افزایش و متراکم در محلات مناسب و ساخت و ساز های معیاری برای ایجاد تاسیسات زیر بنائی از جمله ترانسپورت شهری و عرضة موثر و به موقع در ترانسپورت عمومی با انجین های جدید وسایل نقلیه و یا تغیر سیستم سوخت، زمانی موثر است که پلان انکشافی ولایتی با دور نگری به انکشاف شهری روی دست گرفته و اقدامات بنیادی را طرح و به مراجع سکتوری دولتی ارایه شود؛ چنانچه رئیس جمهور غنی در 24 حمل سال 1397 به اداره اراضی هدایت داد که در کابل و هشت زون کشور موقیعت های مناسب زمین را در دروازه های ورودی شهر ها تثبیت نماید تا با ایجاد ترمینل های معیاری سهولت های لازم برای شهروندان و کمپنی های ترانسپورتی فراهم گردد.
در وضعیت کنونی دیده می شود که زدودن گازهای مهلک، کاهش استفاده از تیل های فوسیلی و ایجاد تولید پاک به مقصد کاهش آلودگی های شهری، صنعتی و کیمیاوی هنوز راه طولانی می خواهد تا به نرخ ارزان تکنالوژی مناسب ترانسپورت شهری را به دست آورد و کشور را از مارکت صادراتی آهن کهنه و موتر های خورد استهلاکی به بس های جدید عامه و راه های معقول کاهش آلودگی محیط زیستی سوق داد؛ مثال عمده در کشور ما وارادات ماشین آلات و موترهای کهنه بعداز سال 1378هجری شمسی است که نگرانی امروز و فردای آن به مراتب خطرناکتر از آن است که چند زمانی ازآن استفاده نمودیم. ازسال 1397الی 1405هجری شمسی حدود 453000عراده موتر درشهرهای افغانستان به تدریج به آهن پارچه یا زباله آهنی تبدیل میگردد که اگر کشور تسهیلات ذوب آهن (رقابت همسایه ها در ورشکستگی فابریکه های ذوب آهن) را تقویه ننماید، شهرهای ما به گدام های ماشین آلات کهنه و آلودگی های خطرناک میگردد که محتوای داخل ماشین آلات بعدازفرسوده شدن به زمین جذب و یا به هوا انتشار میابد.
طرح جامع ترانسپورت و ترافیک را شاید بتوان مقدمه ای برای حرکت های علمی و طرح شبکه ملی بس ها در شهر های بزرگ چون کابل، هرات، قندهار، جلال آباد و مزار شریف، جلب سرمایه داران ملی برای ایجاد شبکة ترانسپورت عمومی و شهری، انسجام و کنترول از فعالیت موثر وسایل و افزایش سهم سفرهای غیرانجین دار مانند پیاده روی و بایسکل سواری با توجه به توافق آن ها با محیط زیست، ارتقای مصئونیت سیستم ترانسپورت شهری و جلب اعتماد شهروندان نسبت به وسایل نقلیه عمومی از جمله اهداف تاکید شده درطرح انکشاف پایدار ترانسپورت شهری باشد. این امر در شهرهای متوسط و بزرگ بیشتر رواج داشته و استفاده از سیستم های ترانسپورت عمومی جهت جابجایی مردم ، امری ضروری به نظر می رسد. آنچه مسلم است انکشاف شبکه ترانسپورت شهری نیاز به راهکارهای اجرایی و تسریع در انکشاف شبکه ترانسپورت شهری دارد. افزایش قابل توجه زمان جابجایی، افزایش تصادفات، آلودگی هوا و نزدیک شدن میزان آلودگی هوا به حد تهدید سلا مت انسانی، از بی کفایتی طولانی در سیستم ترانسپورت ناپایدار در مناطق شهری فعلاً است.
متاسفانه هرچند که شهروندان کشور به خصوص شهر های بزرگ، فعالیت نهادهای محیط زیستی را برای کاهش آلودگی هوا تا کنون به گونه لازم مؤثر نمی داند. اما مردم پایتخت باید رعایت قوانین رانندگی را جزء فرهنگ شهری خوانده و قوانین ترافیکی در برابر عابرین و دیگر رانندگان را در نظر گیرند. از طرفی برای حل مشکل ترافیک باید تلاش ها برای جلوگیری از تراکم بیش از حد موتر در شهر آغاز شود. برای جلو گیری از آلودگی بیشتر محیط زیست در شهرها و دهات، مهار بحران آلودگی هوا در شهرهای بزرگ از طریق اصلاح ترانسپورت شهری و اصلاح تمرکز صنایع دربیرون از شهرهای بزرگ و فراگیرکردن مصرف گاز در منازل، ترانسپورت و صنایع و بهینه‌سازی صنایع از نظر فیلترینگ مناسب باید مورد توجه قرار گیرد؛ زیرا بهبود وضع محیط زیست در صورتی ممکن است که خدمات ترانسپورتی را با معضل ترافیک از طریق اصلاح شهرسازی در شهرهای بزرگ، گسترش سیستم متروبس شهری و تقویت ترانسپورت عمومی )بس ها و تکسی‌رانی( مقابله صورت بگیرد.
اما به راستی چگونه می توان به سیستم ترانسپورت پایدار دست یافت؟! به طور حتمی پایداری، تنها با ایجاد تغییرات در طراحی، مثال های استفاده و مدیریت وسایل نقلیه حاصل نمی شود، بلکه باید تغییراتی در نحوه تفکر نسبت به شناخت و ارزشیابی راهکارهای ممکن برای حل مشکلا ت ترانسپورت ایجاد شود. یک سیستم ترانسپورت پایدار نیازمند فعالیت هایی پیش از کنترول آلودگی هوا، ترافیک یا کاهش مصرف سوخت است و بررسی ها نشان داده است که هیچ راه حل منفردی برای حل مشکلا ت پیچیده و ترانسپورت وجود ندارد و رفع چنین مشکلی نیازمند یک سازگار جامع و پویا و قابل اطمینان است. مدیریت پایدار ترانسپورت اثرات انکشاف ترانسپورت را برای کارایی اقتصادی، موضوعات محیط زیستی، مصرف منابع، کاربری اراضی و عدالت اجتماعی مورد توجه قرار می دهد و به کاهش اثرات محیط زیستی، افزایش بازدهی سیستم ترانسپورت و بهبود زندگی اجتماعی کمک می کند و هدف آن سیستم، افزایش کارایی و جابجایی کالا ها، خدمات وافراد با حداقل مشکلات دسترسی است. واقعیت این است که وضعیت جابجایی مردم در دنیای پرهیاهوی امروز مطلوب نیست و بدون انجام اقدامات اصلاحی و اتخاذ تدابیر بدون شک در آینده نزدیک تبدیل به یک بحران خواهد شد. لذا هم کشورهای انکشاف یافته و هم در حال انکشاف ناگزیر به حرکت به سوی مدیریت پایدار ترانسپورت هستند و برای حل معضلات عدیده ترافیکی درشهرها باید مبانی و اصول ترانسپورت پایدار را به عنوان مرکز ثقل برنامه های ترانسپورت مد نظر قرار دهند.
خوشبختانه، افغانستان درسال های اخیر تعدادی از اهداف مذکور را با ایجاد پالیسی ها و ستراتیژی ها برآورده ساخته است و این پروسه ادامه دارد. دراستراتیژی کشور برای ترانسپورت پاک مسائل ذیل درنظرگرفته خواهدشد:
- اکثریت شهرهای پرنفوس کشورهای آسیائی به شمول شهرهای بزرگ افغانستان ازنقط نظرتراکم نفوس، گسترش فقر، شهری گرائی غیرپلانی، کمبود انرژی، عدم آگاهی از ارزش های محیط زیست و شهرنشینی درقطار شهرهای درجه سوم و چهارم و بالاتر ازآن قراردارد، به خاطر کاهش چالش های مذکورضرورت است تا قوانین و پالیسی های بهره برداری از زمین، گسترش ساحات سبز درتناسب با نفوس، بلندبردن سطح آگاهی مردم نسبت به محیط زیست و استفاده از ترانسپورت پاک، تشویق و ترغیب مردم درقسمت مالکیت مشترک امتیازات شهری امرضروری میباشد؛
- یکی از مشکلات کشورهای بعداز جنگ خصوصأ افغانستان نبود منابع مالی داخلی درکوتاه مدت و میان مدت میباشدکه شهرها را به چالش و مشکلات ترانسپورت شهری دچار ساخته است. این مشکل ازطریق تشویق سکتورخصوصی به خاطر سرمایه گذاری دربخش ترانسپورت مؤثرترین راه حل میباشد؛
- ارزیابی هائیکه درجریان سالهای بعدازجنگ صورت گرفته است، نشان میدهد که شهرهای بزرگ افغانستان به شمول کابل درجریان مناقشات داخلی و فقرهمگانی به شکل غیرمترقبه و غیر پلانی توسعه یافته و بیشتر از 70فیصد آن به شکل غیرپلانی و عاری از هرنوع تدابیر کاهش آلودگی ها، تسریع پروسه ترانسپورت عامه، و حتی عادات شهرنشینی نسبت جریان مهاجرت های جبری ازدهات به شهر ها به خاطر امنیت، کاریابی و تعلیم وتربیه میباشد. این امرسبب گردیده است تا فعالیت های مدیریت شهری خصوصاً اصناف و مارکیت را کتگوری نمایند. طبقه بندی اصناف و جابجائی آنها درساحات مارکیت شهر وجلوگیری از غصب پیاده روها به خاطر خرید و فروش، پارکنگ، و یا هم سایبان ها تا حال صورت نگرفته است. این طبقه بندی میتواند مقادیر زیاد آلودگی ها را کاهش، و جریان ترافیک یا ترانسپورت را سریع سازد؛
- سیستم عنعنوی جاده سازی شهری و استفاده از گلدان های عمومی (بلوارها) درمیانه جاده باعث محدودیت وسعت جاده های عمومی و فرعی درشهرکابل و شهرهای دیگر گردیده است. همچنان، استفاده از دیوارهای کانکریتی به خاطر جلوگیری از ورود انسان ها و عراده جات به داخل یا اطراف ادارات، مؤسسات و خانه های افراد زورمند و یا با نفوذ و استفاده از پایه های سمنتی دروسط جاده های شهری، ضمن اینکه باعث کندی جریان ترافیک میگردد مقادیر قابل ملاحظه گرد و خاک کنارجاده را به هوا انتشار میدهد. معرفی و تطبیق بدیل های مناسب در وسط جاده های شهری درقسمت کاهش آلودگی، ترانسپورت و صحت انسانی کمک قابل ملاحظه مینماید؛
- تغیرسیستم مواد سوخت وسایط نقلیه دولتی از تیل به گازمایع، ازیک طرف، مصارف تیل را کمتر میسازد و ازطرف دیگر قیمت گاز را درمارکیت نیز کاهش میدهد؛
- اکثریت کشورهائیکه مؤفق به ایجاد سیستم ترانسپورت پایدار محیط زیستی خصوصأ بس های شهری و متروبس شده اند، بهترین وارزانترین پروسه، تشویق سرمایه گذاری خصوصی درقسمت ایجاد ترانسپورت97شهری را رویدست گرفته اند؛ این پروسه ازیک طرف به حکومت فرصت میدهد تا چالش های دیگر سکتوری را کاهش دهد و ازطرف دیگر نظارت مستقیم و دایمی از فعالیت ها به شکل بهتر صورت میگیرد و هم عواید قابل ملاحظه به خزانۀ حکومت سرازیر گردد. خوشبختانه افغانستان برای اولین بار قانون مشارکت عامه و سکتور خصوصی و استراتیژی ملی را نهائی ساخته است که راه را برای همچون سرمایه گذاری ها با زنموده است. البته با درنظرداشت سیستم های ترانسپورت پایدار و محیط زیستی. درین ارتباط، یگانه وسیله ایکه متیواند اثرات همچون فعالیت ها رابالای محیط زیست کاهش دهد، پروسه ارزیابی اثرات محیط زیستی و اجتماعی (ESIA) پروژه ها و فعالیت ها است که تمام چارچوب تقنینی و اداری آن آماده و مرعی الاجرا میباشد، همچون سرمایه گذاری سالانه ازمصارف قابل ملاحظه ایکه به خاطر کنترول آلودگی هوا و بهبود محیط زیست شهری و صحت به مصرف میرسد و بیشتراز 90فیصد پول مذکور به خاطر واردات ادویه و معالجه به خارج کشور فرار میکند، جلوگیری مینماید؛
- گرچه 70فیصد آلودگی هوای شهرهای عمده کشور را ذرات معلق تشکیل میدهد، ارزیابی شاخص های آلودگی هوا درین اواخرنشان میدهد که تیل های واردشده درشهرها از کیفیت پائین برخوردار بوده که هم باعث انتشار موادمضره درهوا میگردد و هم صحت انسان ها را به خطرمیاندازد، در ضمن ضیاع اقتصادی را دررابطه با تداوی امراض را درقبال دارد. علاوه برآن، تیل بی کیفیت باعث تخریب انجن وسایط نقلیه و ماشین آلات و فلج ساختن سکتورترانسپورت نیز میگردد. سکتور های ذیربط باید به کنترول این نقیصه پرداخته و ازواردات تیل های غیرمعیاری جلوگیری نماید؛
- فراهم آوری تسهیلات لازم و مطابق به نیازمندی های فعلی برای سکتور خصوصی تا از قرضه های درازمدت مؤسسات بزرگ و بانک ها به خاطر ایجاد ترانسپورت پایدار و محیط زیستی شهری استفاده نماید، تشویق سکتور خصوصی درقسمت ایجاد متروبس های شهری خصوصاً استفاده از سرک حلقوی بخش بیشتر مشکلات فعلی ترانسپورتی امروزی شهری را حل مینماید؛
- استفاده از وسائل و رسانه ها برای آگاهی دهی سریع مردم و تغیرعادات آن ها؛
- امکان کاهش آلودگی هوا درشهرها ازطریق تطبیق میکانیزم انکشاف پایدار اقتصادی، ماشینی سازی و شهری گرائی، بسیاری از شهرهای آسیائی درجریان سال های اخیر به سرعت انکشاف مینماید که متناسب به بلندرفتن عایدسرانه و استفاده ازوسائل عمده میباشد که درصورت عدم توجه به محیط زیست وضعیت را بیشتر شهر هاخراب میسازد.
با درنظر داشت نکات فوق لازم است تا کنفرانس های سالانه این ابتکار به کمک مالی وتخنیکی منابع کشورهای میزبان خصوصاً ادارات محیط زیست و انرژی قابل تجدید، وزارت های ترانسپورت ووزاروانکشاف شهری به همکاری کشورهای تمویل کننده و بخش ابتکارهوای پاک آسیا برگذار گردد؛ خوشبختانه به اثرتلاش کمیسیون ملی انکشاف شهری، افغانستان برای اولین بار استراتیژی ترانسپورت سبز را آماده و به خاطر عملی ساختن آن به حکومت پیشکش نمود.
چون تأثیرات صحی همنوا با تأثیرات محیط زیستی آلودگی هوا منتج به مصارف قابل ملاحظه اقتصادی میگردد، وآلودگی فعلی هوا درشهرهای افغانستان مستقیمأ وابسته به انکشاف اقتصادی میباشد؛ بنأ عدم درنظرداشت مدل های انکشاف پایدار محیط زیستی درسال های قبلی این مشکل را بیشترساخته است؛ شهرهای کشور به طور قابل ملاحظه خصوصاً تعداد نفوس، اقتصاد و فعالیت های دیگرانکشاف مینماید، و درسال های اخیر، سکتور ترانسپورت و انرژی به سرعت افزایش یافته و انتظار میرود که این انکشاف به سرعت ادامه پیدا نماید. درصورتیکه تدابیر جدی و همه جانبه اتخاذ نگردد، همچون انکشاف سریع تأثیرات سؤ را بالای کیفیت هوا، صحت شهروندان و محیط زیست به جا میگذارد. روی این اصل، شهرهای کشور بایدخود را متعهد بدانندتا مدل های بهتر انکشافی را طرح نمایند؛ مطالعات و ارزیابی های اخیر سازمان صحی جهان تخمین مینماید که آلودگی هوای شهری صحت و معیشت مردم و محیط زیست را متأثرساخته و ضیاع اقتصادی را نیز درقبال دارد. این موضوع بیشتر درکشورهای عقب مانده و دارای عواید کمتر محسوس است. افزایش قابل پیشبینی نفوس درکشورو انتشار بیش ازحد آلودگی هوا ازطریق استفاده بیش ازحد انواع مختلف انرژی ها باعث شیوع امراض دربین مردم میگردد. گرچه وضعیت آلودگی هوا درشهرهایک امر حتمی است و این وضعیت درشهرهای مخلتف متغیرمیباشد، خصوصاً شهرهای آسیائی و این شهرها آن قدر انکشاف نکرده است که جوابگوی تمام این مشکلات و همچنان تغیر مدهش در مناظر شهری باشد؛ درسال 2001به خاطرآغاز سده جدید، مردم جهان هشت هدف را به منظور ازبین بردن غربت، اصلاح صحت و تعلیم و تربیه، و تحفظ محیط زیست را انتخاب نمودند. این اهداف که بعداً به نام اهداف سده شناخته شد درسال 2015به اختتام رسید. اهداف مذکور رهنمود عمده درراستای انکشاف پالیسی ها دردهه قبلی بود، پیشرفت در شناخت اهداف سده باوجودی که مختلط بود، اما تا حدی کارگر افتاد. سران کشورها وادار ساخته شد تا آنچه را که عملی شده است و آنچه که تاحال عملی نشده است دراسامبلۀ عمومی ملل متحد درنظربگیرند؛ ترانسپورت سبز بهترین وسیله برای اقتصاد پایدار و تحفظ محیط زیست میباشد. درین سیستم، تأکید بیشتربالای تکنالوژی های محیط زیستی، استفاده ازخدمات اییستم به شکل پایدار، و اصلاح سیستم های عنعنوی صورت گرفته است که با تغیرات ممکن میتوان آن را ممد تحفظ محیط زیست ساخت؛ چند سال قبل در جریان کنفرانس کشورهای عضو چارچوب تغیر اقلیم ملل متحد در دوربن در رابطه با توافقنامه جدید تغیراقلیم تصمیم گرفته شد. انتظار میرود که این توافقنامه درسال 2015دربیست ویکمین کنفرانس کشورهای عضو نهائی شد و درسال 2020مرعی الاجرا قرار گیرد. عقیده عموم برین است که این توافقنامه باید درقسمت حصول اطمینان ازمحدود ساختن خطرات تغیر اقلیم که دراخیرقرن حاضر تا 20درجه سلسیس بلند میرود، کمک نماید. به خاطر نیل به این هدف کاهش حتمی آلودگی هوا ضرورت است
مأخذ:
چالش ها و راهکار های محیط زیستی وکیل احمد بارک 1396
نشریه روز نامۀ افغانستان 8 جدی 1392
راهبردهای انکشاف اقتصادی تحفظ محیط زیست درافغانستان غلام محمد ملکیار1395
اهمیت تکنالوژی در پایداری محیط زیستی
های ,ترانسپورت ,محیط ,ها ,شهری ,زیست ,محیط زیست ,است که ,آلودگی هوا ,محیط زیستی ,ترانسپورت شهری ,سیستم ترانسپورت پایدار ,همچون سرمایه گذاری ,خصوصی درقسمت ایجاد ,مدیریت پایدار ترانسپورت
درباره این سایت